Op 9 mei vieren we Europa Dag, dit jaar is het 75 jaar geleden dat de Schuman-verklaring werd gepresenteerd. Deze verklaring legde de basis voor een Europa dat inzet op vrede, samenwerking en democratische integratie. Terwijl we stilstaan bij dit historische moment, staat de Europese Unie voor een nieuwe uitdaging: hoe realiseren we een duurzame twin transition in een wereld van geopolitieke spanningen.
Digitalisering als versneller van duurzame ambities
Digitalisering biedt enorme kansen voor Europa. Het versnelt de transitie naar een circulaire economie, ondersteunt klimaatdoelen en versterkt de strategische autonomie. Die digitale versnelling krijgt vorm via krachtige Europese richtlijnen. De European Green Deal behelst een pakket beleidsinitiatieven waaronder de CSRD en de CSDDD, richtlijnen die voor bedrijven gelden, en de ESPR, gericht op producten. Daarnaast vereist de European Green Deal een diepgaande digitale en duurzame transformatie van ons energiesysteem om een einde te maken aan de afhankelijkheid (Russische) fossiele brandstoffen en iedereen betaalbare toegang tot energie te garanderen.
CSDDD – Corporate Sustainability Due Diligence Directive
De CS triple D richtlijn verplicht grote bedrijven voortdurend onderzoek te doen naar zowel hun eigen bedrijfsactiviteiten als die van hun vaste samenwerkingspartners. Daarbij moeten ze de effecten van deze activiteiten op zowel het milieu als de mensenrechten in kaart brengen. Wanneer er negatieve gevolgen zijn voor het milieu en mensenrechten, zijn zij verplicht om passende maatregelen te nemen om deze effecten te voorkomen, te verminderen en te beëindigen. Daarnaast moeten ze een klachtenprocedure instellen, zodat burgers, maatschappelijke organisaties en vakbonden die te maken hebben met negatieve effecten hun bezwaren naar voren kunnen brengen.
CSRD – Corporate Sustainability Reporting Directive
De CSDDD is gefocust op het actief identificeren, voorkomen en verminderen van bestaande risico’s in de toeleveringsketen, terwijl de CSRD gericht is op het rapporteren van duurzaamheidsinspanningen. Bedrijven die binnen het toepassingsgebied vallen van deze richtlijn vallen, moeten rapporteren over hun duurzaamheidsprestaties. Dit maakt een belangrijke deel uit van de European Green Deal en de Sustainable Finance Agenda en sluit aan op het bredere beleid van de EU om bedrijven te verplichten mensenrechten te respecteren en hun impact op de planeet te verminderen. Het belangrijkste doel van deze wetgeving is om investeerders en consumenten in staat te stellen weloverwogen duurzame keuzes te maken.
De CSRD-richtlijn is niet alleen van toepassing op verschillende categorieën bedrijven binnen Europa, ook enkele niet-EU-bedrijven die aanzienlijke activiteit op EU-grondgebied verrichten vallen onder de richtlijn. Zij zijn verplicht om een duurzaamheidsverslag te publiceren, rechtstreeks of via hun EU-dochteronderneming of -filiaal, met name over de effecten van hun activiteiten op sociaal en milieugebied. Hoewel er enkele vrijstellingen zijn voor de inhoud van het duurzaamheidsverslag, worden dergelijke bedrijven uit derde landen dus ook verantwoordelijk gehouden voor hun impact op mens en milieu.
ESPR – Ecodesign for Sustainable Products Regulation
De ESPR is de belangrijkste pijler van de Europese Commissie voor meer milieuvriendelijke en circulaire producten. Het maakt deel uit van een pakket maatregelen die centraal staan bij het behalen van de doelstellingen van het Actieplan Circulaire Economie 2020 en het bevorderen van de overgang naar een circulaire, duurzame en concurrerende economie. De ESPR-verordening bevat ook een maatregelen zoals het Digital Product Paspoort (DPP). Deze digitale identiteitskaart voor producten, componenten en materialen, bevat relevante informatie om de duurzaamheid van producten te ondersteunen, hun circulariteit te bevorderen en de naleving van de wetgeving te versterken.
Omnibusmaatregelen versterken groene en digitale businesscase
Begin dit jaar heeft de Europese Commissie een pakket voorstellen goedgekeurd met de naam Omnibus I en II. Deze maatregelen beogen het vereenvoudigen en harmoniseren van bestaande verplichtingen binnen duurzaamheids- en digitaliseringswetgeving, waaronder de CSRD, CSDDD en ESPR. Door overlap te verminderen en rapportage-eisen beter op elkaar af te stemmen, wordt de administratieve last voor bedrijven verlaagd.
Tegelijkertijd behouden de maatregelen hun kernfunctie: het stimuleren van duurzaam gedrag en transparantie. De omnibusaanpak maakt het eenvoudiger voor bedrijven om aan hun verplichtingen te voldoen, vergroot de voorspelbaarheid en ondersteunt daarmee de groene businesscase. Het is een belangrijke stap om duurzaamheid en digitalisering niet als aparte sporen, maar als geïntegreerde motoren van innovatie en economische groei te positioneren.
Digitalisering van het energiesysteem voor een weerbaar Europa
Om een einde te maken aan de afhankelijkheid van (Russische) fossiele brandstoffen, de klimaatcrisis aan te pakken en iedereen betaalbare toegang tot energie te garanderen, vereisen de Europese Green Deal en REPowerEU een diepgaande digitale en duurzame transformatie van ons energiesysteem. Om deze doelstellingen te bereiken, moet Europa een energiesysteem opbouwen dat veel slimmer en interactiever is dan het nu is.
Energie- en hulpbronnenefficiëntie, het koolstofvrij maken van de economie, elektrificatie, sectorintegratie en decentralisatie van het energiesysteem vereisen allemaal een enorme digitaliseringsinspanning. Digitalisering van het energiesysteem is een beleidsprioriteit waarbij de European Green Deal en het Digital Decade beleidsprogramma voor Europa hand in hand gaan als een twin transition. Wereldwijd bevordert de EU de twin transition via de Global Gateway Strategy.
De toekomst vraagt om Europese daadkracht
De Europese Unie heeft de instrumenten in handen om leidend te blijven in een wereld in transitie. De inzet op digitalisering én duurzaamheid, verankerd in beleid en wetgeving, biedt kansen voor innovatie, concurrentievermogen en maatschappelijke vooruitgang. Hoewel nieuwe Europese duurzaamheidswetgeving zoals de CSRD, CSDDD en ESPR bedrijven in de komende jaren tot actie zullen verplichten, is er voor bedrijven alle reden om niet af te wachten. Verduurzaming is niet slechts een compliance-vraagstuk, maar biedt al op korte termijn concrete kostenvoordelen en concurrentievoordelen.
75 jaar na de Schuman-verklaring is het moment daar om een nieuwe koers te bepalen. Door digitalisering en duurzaamheid te koppelen, kan Europa zijn concurrentiekracht behouden én bijdragen aan een leefbare toekomst. Dat vraagt om visie, samenwerking en lef, precies waar Europa groot mee is geworden.
–
Voor het schrijven van dit artikel is het Europese wetgevingsoverzicht van de Online Trust Coalitie geraadpleegd en zijn relevante communicatie uitingen van de Europese Commissie gebruikt.