Over de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering (NCDD)

Digitalisering biedt de Nederlandse economie en maatschappij veel kansen, maar heeft ook impact op het milieu en klimaat. Het digitaal systeem stoot emissies uit, verbruikt elektriciteit en voor hardware en andere fysieke componenten zijn grondstoffen nodig. Tegelijkertijd kan digitalisering ook bijdragen aan het inperken van haar eigen energiegebruik, milieu-impact én aan verduurzamingsopgaven in andere sectoren. Er gebeurt al veel in het digitaal systeem zelf en IT-eindgebruikers nemen initiatief. Ook is de urgentie om het energiesysteem aan te pakken groter dan ooit en biedt dit een grote kans om zowel de kansen met digitalisering als de uitdagingen in relatie tot deze sector aan te pakken. Daarnaast zijn we er niet met alleen deze benadering. Er zijn randvoorwaarden in Nederland die nodig moeten worden aangepakt. Vanuit een systemische blik zien wij dat er behoefte en noodzaak is deze transformatie in fasen te begeleiden, met een aantal sleutelprocessen, rollen van stakeholders en acties op de korte, middellange en lange termijn die georkestreerd moeten worden, maar waar nog geen landelijke coördinatie en afstemming op plaatsvindt.

Ambitie, focus en rol NCDD

Als digitaal koploper met duurzame ambities en een goed ontwikkeld R&D ecosysteem, past het Nederland om toonaangevend te zijn in de ontwikkeling van innovaties en oplossingen in een duurzaam digitaal systeem. Als wij niet verduurzamen, zal dat ten koste gaan van economische groei en dragen we onvoldoende bij aan het verminderen van de impact op het milieu, zoals beoogd in de Sustainable Development Goals, het Nederlands Klimaatakkoord en de duurzaamheids-doelstelling van ‘Europa’s digitale decennium: doelstellingen voor 2030’ (Europese Commissie, 2023). Om voldoende tractie en focus te hebben, kiezen we ervoor om in eerste instantie ons te richten op verduurzaming van het digitaal systeem en op bevordering van de relatie en integratie van het energiesysteem en het digitale systeem. Daarnaast werken we aan noodzakelijke rondvoorwaarden zoals awareness, consistente en duidelijke wet- en regelgeving en skills op het snijvlak van duurzaamheid en digitalisering.

Inrichting van de NCDD

Organen in de coalitie

De coalitie is een pre-competitieve, functionele samenwerking met meerdere organen, te weten het  programmabureau, het coalitieberaad en de strategieraad. Het programmabureau heeft een centrale rol in de regievoering over het jaarprogramma en is voor partners het aanspreekpunt. Het programmabureau beslist in overleg met de voorzitter over toetreding van nieuwe deelnemers. Bij het coalitieberaad, vergelijkbaar met een ALV, wordt eens per kwartaal met alle betalende deelnemers resultaten, doelstellingen en toekomstige strategie besproken en geëvalueerd. De strategieraad is een adviserend gremium naar coalitieberaad en het programmabureau en heeft tot taak het input geven op de strategie en het beleid van de NCDD en het adviseren van het programmabureau op basis van hun kwartaalrapportages. Zij houden de verbinding op peil met wetenschap, bedrijfsleven, overheden en maatschappelijke groepering en brengen input van voorgenoemde partijen in bij het programmabureau.

Programmalijnen en werkgroepen binnen de coalitie

Om duurzame digitalisering te realiseren en de kansen van digitalisering voor verduurzaming te benutten zijn vier programmalijnen geïdentificeerd: het digitale systeem, de IT-eindgebruiker, randvoorwaarden en de energietransitie en de relatie tussen het energiesysteem en het digitale systeem. Binnen deze programmalijnen zijn meerdere werkgroepen actief die werken aan concrete projecten.

Werkgroepen

Groene ICT Bedrijfsvoering (GreenOps) – Vincent van Vliet (ABN Amro)

Deze werkgroep richt zich op handvatten voor het verduurzamen van de ICT bedrijfsvoering. De werkgroep heeft zich tot doel gesteld het energieverbruik van IT applicaties omlaag te brengen en neemt daar de IT-infrastructuur bij in ogenschouw. Anderzijds wil de werkgroep de milieu-impact van IT omlaag brengen en deze transitie middels een kennisaanbod versnellen. Kennis, vaardigheden en tools zijn daarin van groot belang, maar die zijn nu gedifferentieerd. Op de lange termijn wil de werkgroep dit met een kennisplatform samenbrengen. Op de korte termijn werkt de werkgroep aan een explanatory video over de implicaties van de CSRD voor ICT Bedrijfsvoering en een cheatsheet voor CIO’s om compliant te worden met deze nieuwe directive.

Groene Software – Magiel Bruntink (Software Improvement Group)

Binnen deze werkgroep wordt toegewerkt naar de inzet van tactics voor groene software waarbij de focus ligt op softwaretoepassingen in de cloud. De groene sofware tactics ontwikkeld door de VU worden daartoe toegepast in een praktijktestomgeving, die de gehele keten beslaat. Het uiteindelijke doel van deze werkgroep is een proof-of-concept dat geschikt is voor opschaling in cloudomgevingen om de voetafdruk van cloudapplicaties met betrekking tot energie en emissie met meer dan 10% te verlagen.

Kennis & Innovatie – Job Oostveen (TNO) en Patricia Lago (VU)

Deze werkgroep is overkoepelend aan de andere werkgroepen binnen de coalitie en beoogd kennishiaten
te identificeren. De focus ligt op kennisontwikkeling en academisch- en toegepast onderzoek. Met een
uitvraag onder kennisinstellingen worden lopende onderzoeks- en kennisprojecten in kaart gebracht.
Door de ervaringen en inzichten vanuit andere werkgroepen en aangesloten partijen op te halen ontstaat
inzicht in kennishiaten, waar vervolgens kennisontwikkeling op kan worden gestimuleerd.

IT-Inkoop – Rachel Kuijlenburg (Logius)

Deze werkgroep richt zich op duurzame IT-Inkoop binnen de overheid. Enkele knelpunten die worden geïdentificeerd zijn een gebrek aan transparantie over duurzaamheid, een traditionele houding binnen IT-bedrijven en een beperkt aanbod aan groene IT-bedrijven. Ook het versnipperde ecosysteem staat duurzaamheid in de weg. Om deze knelpunten weg te nemen is handelingsperspectief van belang, alsmede inzet en samenwerking vanuit de gehele keten. Bewustwording over de milieu-impact van hardware én software speelt daarin een rol en de kennis over duurzame hardware en software dient ook landing te vinden in het onderwijs zodat professionals kennis over duurzame digitalisering ook daadwerkelijk kunnen toepassen op concrete problemen. Het doen van toegepast onderzoek heeft daarom een hoge urgentie.

Flexibilisering – Erik Langius (TNO)

Binnen deze werkgroep richt men zich op het realiseren van een klimaatneutrale digitale infrastructuur in 2030 die bijdraagt aan veerkrachtig energie grid. Met de toename van nieuwe energiebronnen ligt het vraagstuk voor hoe vraag en aanbod op elkaar kunnen worden aangepast. Nieuwe technologieën zoals AI kunnen hierin een rol spelen en flexibilisering van de digitale infrastructuur kan hieraan bijdragen. Vanuit de werkgroep wordt vanuit het programma Systeemintegratie en Digitalisering van Topsector Energie gekeken naar de rol die (flexibiliteit van) datacenters kunnen spelen in het energiesysteem en dit nader te analyseren. Ook wordt gekeken naar federatieve cloud infrastructuren en duurzame datacentra middels mogelijke Nederlandse bijdrage aan IPCEI-IS (Important Project of Common European Interest).

Emissieloze online thuiswerkplek – Jelle Attema (ECP)

Binnen deze werkgroep is gewerkt aan de handleiding emissieloze online thuiswerkplek. Deze handleiding wordt tijdens het ECP Jaarfestival overhandigd aan de Koning. De handleiding biedt handvatten voor werknemer, werkgever en toeleveranciers van digitale producten en dienst om de milieu-impact van de online thuiswerkplek te verminderen. De aanbevelingen zijn onderverdeeld in drie categorieën: techniek (emissievermindering van en met ICT), organisatie (emissievermindering organisatieprocessen en beleid) en gedrag (motivatie, educatie, tooling en gesprek om bewustwording die bijdraagt aan duurzaam IT-gebruik en inzet te verankeren).