Op maandag 29 september vond de tweede editie van de Nationale Conferentie Duurzame Digitalisering plaats. De resultaten en inspanningen van onze coalitie werden gedeeld op het podium en tijdens de 16 break-out sessies: concrete tools, kennisproducten en roadmaps naar een duurzaam digitale toekomst. Hieronder volgt een korte terugblik op alle break-out sessies en eindproducten die met dank aan alle sprekers en coalitiegenoten mogelijk zijn gemaakt.
De eerste break-out ronde: reflecteren op het gebruik van technologie en de groeiende rol van AI
Patricia Lago en Hans Stokking leidden de think-tank sessie waarin werd gereflecteerd op onderzoek en resultaten die in 2024-2025 zijn behaald binnen verschillende NCDD-werkgroepen. Tijdens de sessie werd er onder deelnemers ook gesproken over de uitdagingen voor de toekomst. De belangrijkste vraag die daar uitkwam? Hoe creëren we synergie tussen AI en duurzaamheid?
In de break-out sessie van Waag Futurelab spraken Judith Veenkamp en Ola Bonati over permacomputing als alternatief voor extractieve technologie en de inzet van regeneratieve technologie voorbij circulariteit.
Duurzame AI: hoe doe je dat? Hannah Boute (NCDD), Emma Urselmann en Tommy van der Vorst van Dialogic innovatie & interactie, Analivia Brouwer (Ministerie van Economische Zaken) en Thomas Mollema (Highberg) vertelden het ons tijdens de gelijknamige sessie. Daarbij gingen ze in op het belang van bewustwording rondom de milieu-impact van AI, inclusief de rol van IT- en data-architectuur. Een belangrijke vraag: hoe maak je de afweging tussen energieverbruik van AI en de meerwaarde van AI?
De Engelstalige versie van het SIIA werd gepresenteerd door Jelle Attema (NCDD) en Wiebren van der Zee (ABN AMRO) tijdens de eerste break-out ronde. Daarnaast werd er dieper ingegaan op de praktische toepassing van het SIIA en vooruit gekeken naar de volgende stappen in de verdere ontwikkeling van het SIIA zoals de ontwikkeling van de chatbot. De SIIA chatbot wordt ontwikkeld en getraind op het Watsonx-platform van IBM en ondersteunt verschillende open source taalmodellen. De chatbot helpt lezers om met Sustainable IT Impact Assessment (SIIA) aan de slag te gaan en een verduurzamingsplan te maken.
Rachel Kuijlenburg (Logius) en Willem van Burk (Interact.) gaven een workshop om deelnemers meer grip te laten verkrijgen op de complexiteit van de informatietechnologie. Middels een praktijkvoorbeeld kregen deelnemers inzicht hoe een dashboard van een datacenter leidt tot optimalisatie, verduurzaming en besparingen.
De NCDD-werkgroep Kennis & Vaardigheden organiseerde een sessie over de twin transition: de integratie van duurzaamheid en digitalisering. Irene Jonkers, co-voorzitter van de werkgroep en associate professor bij het lectoraat Organisaties in Digitale Transformatie van Hogeschool Utrecht en Tara Vester, onderzoeker bij hetzelfde lectoraat, begeleidden de interactieve workshop. Deelnemers werden uitgenodigd om hun organisatie én zichzelf te positioneren in een kwadrant met digitale en duurzame expertise. Vanuit die plek ontstond een open gesprek over kansen, uitdagingen en de vaardigheden die in de toekomst nodig zijn. Het leverde niet alleen inzicht, maar ook levendige discussies en verrassende perspectieven op.
Kleine stappen leiden tot grote impact op energiereductie, zo blijkt uit de sessie Sustainable Software Engineering waar de resultaten van het LETSGO-project gedeeld werden door Luc Brandts en Chushu Gao van Software Improvement Group, en Vincenzo Stoico, assistent professor aan de Vrije Universiteit Amsterdam. De LETSGO-projectgroep werd in 2023 gevormd door de NCDD en heeft enorm veel kennis verzameld over groen cloud computing. De belangrijkste bevindingen van het LETSGO-project zijn te vinden in dit rapport op de website van Software Improvement Group.
Daniël Tijink liet deelnemers in zijn sessie kennismaken met de Aanpak Begeleidingsethiek. De Aanpak leidt tot handelingsopties voor de technologie, voor de omgeving waarin die wordt toegepast en voor de mensen die ermee te maken hebben. Er vond een interactieve sessie vol concrete inzichten plaats voor wie digitale innovatie duurzaam wil gaan vormgeven.
Tweede break-out ronde: digitalisering inzetten voor verduurzaming en het verduurzamen van technologie
Wiebren van der Zee (ABN AMRO), Jules van den Berg (Highberg) en Joost van Lier (Highberg) presenteerden namens de NCDD-werkgroep Duurzame IT Architectuur het Engelstalige position paper Enterprise Architecture Principles for Sustainability. Tijdens de sessie gaven zij toelichting over de zes gedetailleerde, bruikbare en duurzame richtlijnen die enterprise-architecten direct kunnen toepassen in hun praktijk en organisaties.
Raymond van Ek (Conclusion Intelligence) en Bart Pörtzgen (Brabants Landschap) namen deelnemers in hun sessie mee in het initiatief voor biodiversiteit en natuurherstel in Noord-Brabant dat zij samen met Trees for All uitvoeren. Door AI en data-analyse kan natuurherstel worden gemeten en bijgestuurd. Zo dragen zij bij aan oplossingen voor biodiversiteitsproblemen. Het initiatief bouwt voort op het Conclusion Impact Bos, waar 29.000 bomen zijn aangeplant om een nieuw ecosysteem te creëren.
Rachel Kuijlenburg organiseerde in de tweede break-out ronde een interactieve sessie waarin dilemma’s, zoals de keuze tussen gemak en het besparen van grondstoffen, centraal stonden. Ook werd het IDG kader voor IT-inkopers besproken. Daaruit kwam naar voren dat inkopers weliswaar een sleutelpositie in het inkoopproces innemen, maar dat zij alleen samen met het netwerk en het ecosysteem echt verandering tweeweeg kunnen brengen.
Binnen programmalijn 3 van de NCDD worden nieuwe mogelijkheden en concrete oplossingen verkend om de energietransitie te versnellen door digitalisering. In de tweede break-out ronde werd de rol en bijdrage van energiemanagementsystemen (EMS)-partijen besproken door Mente Konsman (TNO) en vertelden Leo Dijkstra (IBM) en Theodoor van der Klaauw (IBM) over de ontwikkeling en implementatie van buurtbatterijen. Als resultaat van de werkgroep werd ook nog eens het position paper ‘Energie Management Systemen: een onmisbare spil in een flexibel en betrouwbaar Europees energiesysteem’ gedeeld. Bekijk het position paper.
Bertrand Weegenaar van Hogeschool Windesheim presenteerde samen met zijn studenten een serious game waarin organisaties op een speelse manier leren omgaan met de uitdagingen van duurzame digitalisering. Door samen te spelen hebben deelnemers ervaren hoe hun keuzes invloed hebben op kosten, energiegebruik en duurzaamheid en hoe ingewikkeld het kan zijn om daarin de juiste balans te vinden. Wil jij binnen jouw team of organisatie duurzaamheid bespreekbaar maken en medewerkers activeren? Speel dit spel! Meer informatie is te vinden op de website van de NCDD.
Tijdens deze sessie namen Jordi Verhulp en Marlike Ridderbos van Data Governance Leaders deelnemers mee in een realistisch en herkenbaar praktijkvoorbeeld van een organisatie die grip kreeg op haar data – en daarmee op haar besluitvorming. Men zag hoe het invullen van een Data Governance framework niet alleen leidt tot betere datakwaliteit, maar ook tot minder onnodige opslag en verwerking.
De sessie van de NCDD werkgroep Circulaire IT & Digital Product Passports werd gehost door Mark Heere en Michiel van Yperen van GS1. Deelnemers kregen inzicht in de inspanningen van de werkgroep om te komen tot een pilot voor DPP-reparatie van beeldschermen, inclusief voorstellen voor standaardisatie van data-uitwisseling in overeenstemming met de Europese Ecodesign Sustainable Product Regulation. Het belangrijkste doel van de werkgroep is om de levenscyclus van eindgebruikersapparaten te verduurzamen zoals vastgelegd staat in het Actieplan Duurzame Digitalisering vanuit de Rijksoverheid.
In de break-out sessie van Platform Energiebewustzijn en TNO stond het belang van bewust data gebruik centraal. Jolanda van der Veen (Platform Energiebewustzijn) presenteerde in de tweede break-out ronde hoe zij in samenwerking met Milieucentraal, NCDD en vele partners de relaties tussen datagebruik, energieverbruik, veiligheid en gezondheid gaan onderzoeken en inzichtelijk maken. Melanie Klösters presenteerde de resultaten van zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek van TNO over het gedrag en gewoontes rondom video streaming, en waarom Nederlanders wel of niet willen minderen.
We bouwen verder binnen ons Huis van Duurzame Digitalisering: duurzame AI, het verduurzamen van IT in organisaties en digitalisering in de energietransitie. Kennis, vaardigheden en innovatie zijn daarin een fundament van randvoorwaarden. De twin transition kan alleen maar gerealiseerd worden als we blijven verbinden, verbreden en versnellen. Dus graag tot snel!